ฝากบทความมาให้อ่าน  ครับ

โรคแท้งติดต่อในสุนัข

คุณมีปัญหาเรื่องแม่หมาตัวเก่ง   สวยหยดหยาดอย่างไร้เหตุผลทุกมุมมองแต่ผสมแปดหนแล้วไม่ยอมท้องซะทีมั่งมั้ย  เสียเงินค่าผสมให้พ่อพันธ์สุดยอดแห่งสยามประเทศเบ็ดเสร็จหลายหมื่นแล้ว  รอวันนอคืนให้งามชื่นท้องโต  โอ้โฮพรุ่งนี้สามเดือนแล้วยังไม่มีวี่แวว แก้วตาแม่หมาสาวยังมายอมท้อง  ต้องรอเค้าให้ไปเทอร์นต้องรออีกหลายเดือนข้างหน้า  ยิ่งเป็นบางแก้วด้วยแล้วต้องรออีกหนึ่งปี  เสียเวลาเสียอารมณ์  ถึงเวลาไปผสมอีกแต่ทำงัยๆก็ไม่ติด  อีกตัวหนึ่งติดมาแล้วแต่มาแท้งตายในช่วง  45 – 55  วันลูกตายหมด  หรือถ้ารอดมาได้ก็ไม่แข็งแรง  ทยอยตาย  อยู่ได้  3 – 4 วันก็ตายเรียบ  บางรายเป็นพ่อพันธุ์  ระยะหลังผสมติดเป้งแต่ไม่ยอมติดลูก  ทั้งๆที่ไม่มีอาการป่วย  มีแค่ครั้งเดียวที่ไข่ดันบวม 4 – 5 วัน  แล้วก็หาย  คุณรู้มั้ย  ทั้งหมดมีสิทธิ์เป็นโรคแท้งติดต่อ

เกิดจากอะไร  โรคแท้งดิดต่อ (Brucellosis)  เป็นโรคติดต่อร้ายแรง  เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย  กลุ่ม Brucella  ทำให้เกิดโรคในระบบสืบพันธุ์ของสัตว์หลายชนิด  เช่น โค กระบือ แพะ แกะ ม้า หมู และสุนัข  ทำให้สัตว์เป็นหมันและแท้งลูก  โรคนี้สามารถติดต่อถึงคนได้  เชื้อที่ทำให้เกิดโรคในสุนัขคือ  Brucella canis 

โรคติดต่อได้อย่างไร  การระบาดของโรคเกิดจากการผสมพันธุ์กับสัตว์ที่เป็นโรค  การสัมผัสกับน้ำเชื้อ  น้ำปัสสาวะของตัวผู้ที่เป็นโรค  หรือรก  ตัวอ่อนลูกสัตว์ที่ตายและสิ่งขับถ่ายจากช่องคลอดของสัตว์ที่แท้งออกมา  น้ำปัสสาวะ   น้ำนม  สิ่งเหล่านี้มีเชื้อโรคเปื้อนปน  อาจตกหล่นไปในอาหาร  น้ำดื่มหรือติดตามเครื่องมือ  ของใช้ภายในฟาร์ม  เข้าสู่ร่างกายโดยการกิน  เข้าทางผิวหนังที่มีบาดแผล  เข้าทางเยื่อเมือกของตาและอวัยวะอื่นๆ  และแม้กระทั่งแพร่กระจายไปในอากาศ  แล้วเข้าสู่ร่างกายโดยการหายใจ 

อาการของสุนัขที่เป็นโรคนี้  เพศเมียไม่มีอาการที่เด่นชัดที่แสดงว่าสัตว์ป่วย  อาจแสดงอาการแค่  ซึมกินอาหารน้อยลง  น้ำหนักลด  ในสุนัขที่แท้งลูกออกมาส่วนมากในช่วงที่ท้องได้ 45 – 55  วันลูกสุนัขตายหมด  หรือถ้ามีรอดก็ไม่แข็งแรง  และตายภายในสองสามวัน ต่อมา  และมีสิ่งขับถ่ายเป็นของเหลวสีเทาปนเขียวไหลออกจาดช่องคลอดเป็นเวลาหลายวัน  มีหลายตัวที่ลูกสุนัขตายในครรภ์แม่ตั้งแต่ในระยะแรกๆของการตั้งท้องแล้วถูกดูดซึมกลับ  (reabsorbed)  หายไปเหมือนกับไม่ได้ตั้งท้อง

เพศผู้  ไม่มีอาการป่วยให้เห็นนอกขากมีอาการบวมอักเสบของลูกอัณฑะและถุงอัณฑะ  สุนัขจะเลยบริเวณอัณฑะที่อักเสบซ้ำซากจนเป็นผื่นแดง  แต่หลังจากนั้นลูกอัณฑะจะมีขนาดเล็กลงเพราะเกิดการฝ่อตัว  ถ้าเลียไข่ละใช่เลย

ทั้งสองเพศ  จะมีอาการบวมของต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอถ้าติดเชื้อโดยการกิน  หรือบริเวณขาหนีบหากเกิดจากการติดเชื้อโดยผสมพันธุ์

อะไรคือปัญหา  ปัญหาของโรคนี้ก็อยู่ตรงที่ไม่มีอาการให้เห็นว่าป่วย  โรคนี้ไม่ทำให้สุนัขตาย  แต่สุนัขจะเป็นหมันและแท้งลูกเท่านั้น  เจ้าของก็เลยไม่รู้ว่าเป็นโรคนี้และบางคนยังไม่รู้เลยว่ามีโรคนี้อยู่ในโลกเบี้ยวๆใบนี้ด้วย  แถมยังมีกรณีประหลาดๆคือตัวเมียท้องแรกออกมาตายหมด  เพราะโรคแท้งติดต่อ  ผสมอีก  2-3 ครั้งไม่ติด  มาติดเอาครั้งที่ 4  ตรงนี้สำคัญเพราะแม่สุนัขตัวนี้แพร่เชื้อให้พ่อพันธุ์ไปหลายตัวแล้ว  แถมลูกที่เกิดมารอดและเป็นพาหะของโรค  (carrier) ให้แพร่ระบาดโรคนี้ไปยังสุนัขตัวอื่นๆได้อีก  แต่กรณีอย่างนี้ไม่เกิดบ่อยนัก  การกำเนิดของโรค  เมื่อเชื้อโรคเข้าสู้ร่างกายทางปาก  หรือโดยการผสมพันธุ์  เชื้อจะไปฟักตัวเพิ่มปริมาณในต่อมน้ำเหลือระยะหนึ่ง  จากนั้นจะลุกลามไปยังต่อมน้ำเหลืองอื่นๆที่ใกล้เคียงผ่านทางระบบน้ำเหลือง  แล้วเข้าสู้กระแลโลหิต  ไปยังตับ  ม้าม  ต่อมน้ำนม  มดลูก  แล้วผ่านสู่รก  ทำให้มดลูกและรกเกิดการอักแสบบวมน้ำเกิดเนื้อตายเช่นเดียวกับที่ผิวของลูกสุนัขในถุงน้ำครำ  ทำให้ลูกสุนัขตายและแท้งออกมา  สำหรับตัวผู้ทำให้เสปิร์ม  พิกลพิการ  และลดจำนวนลงมาก  ทำให้เกิดการอักเสบของท่อนำน้ำเชื้อ  อัณฑะ  รวมทั้งต่อมโพรสเตทในที่สุดส่วนต่างๆเหล่านี้จะฝ่อตัว  ทำหน้าที่ตามปกติไม่ได้

รู้ได้อย่างไรว่าสุนัขเป็นโรคนี้  เนื่งจากไม่มีอาการของโรคแสดงให้เห็นชัดเจนจึงต้องตรวจโดยการเจาะเลือดทดสอบทาง  serology…  หรือการเพาะเชื้อ  เอาอย่างนี้แล้วกันเข้าใจง่ายว่าจะต้องมีน้ำยาสำหรับตรวจโรคนี้  โดยทำปฏิกิริยากับเลือดแล้วอ่านผลจากการตกตะกอน  มีน้ำยาตรวจที่ว่านี้ได้แก่ชุดตรวจของ  VMRD Inc,  ของ Pitman-moore,Inc.  เป็นต้น  สำหรับบ้านเราลองสอบถามกรมปศุสัตว์เพราะทำน้ำยาตรวจโรคแท้งติดต่อในโค  กระบือได้เอง  และคณะสัตวแพทยศาสตร์  มหาวิทยาลัยต่างๆ  สุนัขที่แท้งลูกไม่จำเป็นต้องเป็นโรคแท้งติดต่อเสมอไป

โรคนี้รักษาได้หรือไม่  เนื่องจากไม่มีวัคซีนที่จะฉีดป้องกันโรคนี้ได้  โดยเฉพาะยาปฏิชีวนะทุกชนิดใช้ได้ไม่ได้ผล  เพราะเหตุว่าเชื้อนี้อาศัยอยู่ในเซล  ซึ่งยาปฏิชีวนะไม่สามารถเข้าไปทำลายได้

วิธีป้องกัน  เนื่องจากไม่มีวัคซีนที่จะฉีดป้อกันโรคนี้  การป้องกันที่กระทำได้ก็คือการตรวจเลือดแล้วคัดทิ้งในรายที่เป็นตัวเมีย  และการตอนไม่ให้ผสมพันธุ์ในตัวผู้  หรือการตรวจเลือดก่อนการผสมพันธุ์ทุกครั้ง  และอย่าลืมโรคนี้ติดต่อถึงคนได้  เพราะฉะนั้นหากสุนัขแท้งหรือคลอดลูกที่ตายแล้วออกมาควรสวมถุงมือทุกครั้งก่อนจับต้อง

โรคนี้น่ากลัวมากนะครับ  ควรตรวจโรคพ่อพันธุ์ปีละสองครั้ง  และตัวเมียที่มาผสมควรตรวจโรค Brucellosis  ก่อนเสมอ  เดี๋ยวจะหาว่าหล่อไม่เตือน  โดยเฉพาะพ่อพันุ์เจ๊งทั้งสองลูกเลยครับรีดน้ำเชื่อไปตรวจแล้วไม่เจอสเปร์มสักกะตัวเดียวครับท่าน

โดยหมอปิยะพันธุ์  พันธุ์เพ็ง  รพ.สัตว์รังสิต

จากนิตยสาร  สวนจตุจักร ฉ. ตุลาคม  2545